جایزه‌ی نوبل: تاریخچه و اهمیت

جایزه‌ی نوبل توسط آلفرد نوبل، یک شیمیدان، مهندس، و مخترع معروف و علاقه‌مند به ادبیات، تئاتر، و کارهای صلح‌آمیز بنیان‌گذاری شد. او در آخرین وصیتش بخش اعظم ثروتش را به برندگان آتی جایزه‌ی نوبل اهدا کرد.

نخستین زن در فهرست زنان برنده جایزه نوبل

ماری کوری، فیزیکدان و شیمیدان، نخستین زنی بود که جایزه‌ی نوبل را دریافت کرد. در ۱۹۰۳ او به همراه پیر کوری و هنری بکرل به طور مشترک جایزه‌ی نوبل فیزیک را به خاطر دستاوردهای پژوهشی بر روی رادیواکتیویتی (پرتوافشانی) دریافت کرد. در ابتدا، آکادمی سلطنتی علوم سوئد قصد داشت تنها مردان تیم پژوهشی را نامزد اعلام کند. با این وجود، یکی از اعضای کمیته طرفدار زنان دانشمند بود و در این باره به پیر اطلاع داد، که به عدم به رسمیت شناختن ماری اعتراض کرد. کمیته اسم او را به فهرست نامزدها اضافه کرد و این تیم سخنرانی‌شان را تا ۱۹۰۵ به تعویق انداختند. در ۱۹۰۶ ماری کوری نخستین استاد زن دانشگاه پاریس شد.

مادر ترزای مقدس: برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ۱۹۷۹

مادر ترزا در ۱۹۱۰ در مقدونیه‌ی امروزی به دنیا آمد و همان جا راهبه شد و بعدها در هند به عنوان معلم گماشته شد. او بیش‌تر عمرش را به اجرای اقدامات انسان‌دوستانه در هند سپری کرد. همان‌جا در ۱۹۹۷ درگذشت. کلیسای کاتولیک در سپتامبر ۲۰۱۶ او را مقدس اعلام کرد. او در ۱۹۷۹ پس از تاسیس سازمانی به نام: مبلغانی برای خیریه جایزه‌ی صلح نوبل را دریافت کرد. این سازمان به ساخت خانه‌هایی برای یتیمان و جذامیان و هم‌چنین تامین خدمات مراقبتی برای بیماران لاعلاج اختصاص داشت. مادر ترزای مقدس در طول سال‌ها و تا ۱۹۹۷ این سازمان را به صورت بین‌المللی گسترش داد و بیش از ۴۰۰۰ راهبه برای مدیریت این خانه‌ها، نوانخانه‌ها و مراکز خیریه اختصاص یافته بودند.

دختر جوانی که بر مرگ پیروز شد

ملاله یوسف زی یکی از معروف‌ترین زنان برنده جایزه نوبل ، در ۱۹۹۷ در پاکستان به دنیا آمد و در پستی برای بی‌بی‌سی زندگی‌اش را تحت نفوذ طالبان ثبت کرد و دیدگاهش را درباره‌ی آموزش دختران بیان کرد. کارش محبوبیت یافت و باعث شد سوژه‌ی مستندی شود و در چندین مصاحبه، شخصا و در تلویزیون، شرکت کند. در ۲۰۱۲ در حالی‌که از مدرسه به خانه برمی‌گشت، از حمله‌ی تروری توسط طالبان جان سالم به در برد. با این حال یکی از گلوله‌ها از سر و شانه‌اش گذشت.

روزها در وضعیت بیهوشی به سر می‌برد. وقتی بهبود یافت، تیم پزشکی برای توانبخشی او را به بیمارستان ملکه الیزابت در انگلستان منتقل کرد. طالبان تهدید علیه او و پدرش را تکرار کرد. این وضعیت توجهات بین‌المللی را به خود جلب کرد. کار او دادخواستی برای اعطای حق تحصیل به کودکان را در پی داشت و منجر به اصلاحیه‌ای در لایحه‌ی حق تحصیل در پاکستان شد.از آن زمان او در سازمان ملل صحبت کرده است، و دسترسی بیش‌تر به تحصیلات را خواستار شده و چندین جایزه و عنوان، از جمله شهروندی افتخاری کانادا را دریافت کرده است. در ۲۰۱۴ زمانی‌که به پاس مخالفتش با سرکوب کودکان و جوانان و مبارزه برای حقوق تحصیلی تمام کودکان، جوان‌ترین دریافت‌کننده‌ی جایزه‌ی صلح نوبل تاریخ شد، نامش به فهرست برندگان زن جایزه‌ی نوبل اضافه شد.

زنان برنده جایزه نوبل : الهام‌بخش زنان سراسر دنیا

در دنیایی که زنان از ظلم و ستم رنج می‌برند و به مبارزه برای حقوق و فرصت‌های برابر ادامه می‌دهند، دیدن زنی مفتخر به دریافت جایزه‌ی نوبل یک منبع الهام است. زنان اغلب در زمینه‌های اجتماعی و علمی حضور کم‌رنگ‌تری دارند. زنان برنده جایزه نوبل امید به آینده را به زنان می‌دهند و الگویی برای دختران جوانی فراهم می‌کنند که می‌توانند با آنها احساس یکی بودن کنند.

دسته‌بندی کشور برنده سال
فیزیک فرانسه و لهستان ماری کوری اسکلودوفسکا (به طور مشترک با پیر کوری و هانری بکرل) ۱۹۰۳
صلح مجارستان – اتریش برتا سوتنر ۱۹۰۵
ادبیات سوئد سلما لاگرلوف ۱۹۰۹
شیمی فرانسه و لهستان ماری کوری اسکلودوفسکا ۱۹۱۱
ادبیات ایتالیا گراتزیا دلدا ۱۹۲۶
ادبیات نروژ زیگرید اوندست ۱۹۲۸
صلح ایالات متحده جین آدامز(به طور مشترک با نیکلاس موری باتلر) ۱۹۳۱
شیمی فرانسه ایرن ژولیو-کوری (به طور مشترک با فردریک جولیت کوری) ۱۹۳۵
ادبیات ایالات متحده پرل اس باک ۱۹۳۸
ادبیات شیلی گابریلا میسترال ۱۹۴۵
صلح ایالات متحده امیلی گرین بالچ (به طور مشترک با جان رالی مات) ۱۹۴۶
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده گرتی ترزا کوری (به طور مشترک با کارل فردیناند کوری و برناردو هوسای) ۱۹۴۷
فیزیک ایالات متحده ماریا ژئوپرت مایر (به طور مشترک با جی هانس دی. جنسن و یوجین ویگنر) ۱۹۶۳
شیمی بریتانیا دوروتی کراوفوت هچکین ۱۹۶۴
ادبیات آلمان و سوئد نلی زاکس (به طور مشترک با ساموئل اگنون) ۱۹۶۶
صلح بریتانیا بتی ویلیامز ۱۹۷۶
صلح بریتانیا مایرد کوریگن ۱۹۷۶
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده روزالین سوسمن یالو(به طور مشترک با راجر گیلمن و آندرو شالی) ۱۹۷۷
صلح یوگسلاوی و هند مادر ترزا ۱۹۷۹
صلح سوئد آلوا میردال (به طور مشترک با آلفونسو گارسیا روبلس) ۱۹۸۲
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده باربارا مک کلینتوک ۱۹۸۳
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده و ایتالیا ریتا لوی مونتالچینی (مشترک با استنلی کوهن) ۱۹۸۶
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده گرترود بی. الیون (به طور مشترک با جیمز دبلیو بلک و جرج اچ. هیچینگز) ۱۹۸۸
ادبیات آفریقای جنوبی نادین گوردیمر ۱۹۹۱
صلح برمه آنگ سان سوچی ۱۹۹۱
صلح گواتمالا ریگوبرتا منچو ۱۹۹۲
ادبیات ایالات متحده تونی موریسون ۱۹۹۳
فیزیولوژی یا پزشکی آلمان کریستین ناسلاین-وولهارد (مشترک با ادوارد بی‌لوئیس و اریک اف ویشاوس) ۱۹۹۵
ادبیات لهستان ویسواوا شیمبورسکا ۱۹۹۶
صلح ایالات متحده جودی ویلیامز (به طور مشترک با کمپین بین‌المللی برای ممنوعیت مین‌های زمینی) ۱۹۹۷
صلح ایران شیرین عبادی ۲۰۰۳
ادبیات اتریش الفرید یلینک ۲۰۰۴
صلح منیا وانگاری ماتای ۲۰۰۴
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده لیندا باک (به طور مشترک با ریچارد اکسل) ۲۰۰۴
ادبیات بریتانیا دوریس لسینگ ۲۰۰۷
فیزیولوژی یا پزشکی فرانسه فرانسوا بار-سینوسی (به طور مشترک با هارالد زور هوسن و لوک مونتانیه) ۲۰۰۸
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده و استرالیا الیزابت بلکبرن ( به طور مشترک با جک ژوستاک) ۲۰۰۹
فیزیولوژی یا پزشکی ایالات متحده کارول گریدر (به طور مشترک با جک ژوستاک) ۲۰۰۹
شیمی اسرائیل آدا ای. یوناث ( به طور مشترک با ونکاترامان راماکریشنان و توماس استیتز) ۲۰۰۹
ادبیات  رومانی و آلمان هرتا مولر ۲۰۰۹
اقتصاد ایالات متحده الینور اوستروم (به طور مشترک با الیور ویلیامسون) ۲۰۰۹
صلح لیبریا الن جانسون سیرلیف ۲۰۱۱
صلح لیبریا لیماه گبووی ۲۰۱۱
صلح یمن توکل کارمان ۲۰۱۱
ادبیات کانادا آلیس مونرو ۲۰۱۳
فیزیولوژی یا پزشکی نروژ می بریت موزر (به طور مشترک با ادوارد موزر و جان اوکیف) ۲۰۱۴
صلح پاکستان ملاله یوسف زی (به طور مشترک با ساتیارتی) ۲۰۱۴
فیزیولوژی یا پزشکی چین تو یویو (به طور مشترک با سی. کمپبل و ساتوشی امورا) ۲۰۱۵
ادبیات بلاروس سوتلانا الکسیویچ ۲۰۱۵